Nawyk czytania – przydatna sprawa
39% Polaków zadeklarowało przeczytanie przynajmniej jednej książki w roku 2019. Tak wynika z najnowszych badań Biblioteki Narodowej dotyczących stanu czytelnictwa. Mimo, że to nieznaczny wzrost względem lat ubiegłych, badania nie uwzględniały dzieci i młodzieży. To w znacznej mierze ta grupa, według amerykańskich naukowców, podczas pandemii COVID–19 spędzała przed ekranem komputera czy smartfona więcej niż 6 godzin dziennie. W Polsce ze względu na zdalną edukację wyglądało to pewnie podobnie.
Dla tych dzieci, które mają wypracowany nawyk czytania, okres izolacji społecznej był okazją do spędzenia większej ilości czasu z nosem w książkach. Czy było tak w wielu domach?
Na pewno w tych, gdzie inicjacja czytelnicza zaczęła się w pierwszych miesiącach życia dziecka. To pierwszy kontakt z książeczką sensoryczną, kontrastową, rymowankami czy kołysankami śpiewanymi przez rodziców i dziadków. Potem rolę przejęły książki obrazkowe, interaktywne, krótkie formy, opowieści i coraz dłuższe historyjki dla przedszkolaków.
Akcja „Czytam sobie. Pierwsza klasa!” którą organizujemy w ramach programu Nauczyciel/ka I klasa wspólnie z wydawnictwem HarperCollins Polska skierowana jest do uczniów i uczennic klas pierwszych. Jej zadaniem jest dotrzeć do wszystkich dzieci, z różnymi doświadczeniami i temperamentami. U jednych wzmacniać nawyki i pomagać w nauce czytania, a u drugich rozbudzać i budować je na nowo.
Rozmowa, akcja, relaks i misja – dotarcie czterema kanałami
Przy wsparciu nauczycieli, bibliotekarzy oraz rodziców możemy pokazywać im czytanie z czterech stron, określając je jako cztery strefy:
- Jako formę relaksu i wyciszenia – np. aranżując z kocy i poduszek namiot pod ławkami iczytanie z kubkiem kakao przy świetle latarki. Strefa Fajny Klimat.
- Jako punkt wyjścia do rozmowy i refleksji – o odczuciach, doświadczeniach, odnoszeniu się do własnych przeżyć. Strefa Nasze Pogaduchy.
- Jako inspirację do zabawy – stworzenie gry, eksperymentu czy escape roomu w bibliotece w oparciu o treść książki. Strefa Akcja Inspiracja.
- Jako bodziec do działania i podejmowania aktywności pro czytelniczych w całej szkole. Strefa Misja Szkoła.
Młodzi influencerzy i białe tablice
Zaobserwowaliśmy, że wśród dzieci rozpoczynających szkołę można wyodrębnić trzy grupy, ze względu na doświadczenia i preferencje czytelnicze.
Pierwsza grupa to dzieci, które przychodzą do pierwszej klasy z domów czytających. Znają i lubią książki. Mają swoje ulubione tytuły, serie i bohaterów. Posiadają bogate księgozbiory, bywają w księgarni i bibliotece. Czytają już samodzielnie, niektóre bardzo płynnie.
Ci świadomi młodzi czytelnicy, odnajdą się we wszystkich obszarach, a w czwartej strefie – Misja Szkoła, mogą być swego rodzaju „influencerami” dla rówieśników,którzy aktywnie zaangażowani we wspólne akcje biblioteczne zachęcą tych nieprzekonanych.
Druga grupa to także dzieci z zamiłowaniem do książek, wychodzące z domu gdzie jest nawyk czytania. Z tą różnicą, że one nie umieją jeszcze czytać samodzielnie. Zdecydowanie wolą, gdy czyta im dorosły. Czasem podejmują próby, ale mają trudności. Zdarza się, że z jakiś przyczyn nie chcą czytać samodzielnie.
Dla tych uczniów i uczennic pomocne będą książki z serii „Czytam sobie”, w których trzy poziomy dostosowane są do stopnia umiejętności czytania. Wspierające może okazać się aranżowanie indywidualnej przestrzeni do czytania w ciszy, lub wspólne czytanie w parze z kolegą czy koleżanką w namiocie pod ławką. Ważne może być rozbudzenie ciekawości, poprzez podsuwanie ciekawej, dopasowanej do zainteresowań lektury, lub zabawy czy gry w oparciu o treści. Czas, przestrzeń, brak presji i pobudzenie ciekawości – te elementy będą działać u tych czytelników.
Ostatnia grupa, która jest największym wyzwaniem to pierwszoklasiści z domów nieczytających. Nie mieli wcześniejszej inicjacji czytelniczej, lub czytano im bardzo sporadycznie. W domu nie ma wiele książek, nie bywały w bibliotece, brak jest wzorca – rodzica spędzającego czas z książką. Czytanie postrzegają jako nudne, czasem trudne i wymagające zajęcie. Nie jako rozrywkę czy przyjemność. Wybierają inne aktywności – telewizję, gry, internet, sport.
Z jednej strony stanowią wyzwanie, z drugiej są białą niezapisaną tablicą, którą możemy zapełnić kolorami. Jak? Pokazując różne rodzaje książek: obrazkowe, komiksy, sensoryczne, z ruchomymi ilustracjami, trójwymiarowe, zgodne z zainteresowaniami, także te o grach np. z bohaterami Minecraft, i z innymi ulubionymi, znanymi postaciami z bajek czy filmów. Te gdzie jest mało tekstu, duże litery i światło na stronach. Pokazując różne sposoby na czytanie – dla relaksu, w samotności, w parach, jako inspirację do zabawy, gry, czy ciekawej rozmowy o swoich doświadczeniach. Nawet jako zachętę do tworzenia przedstawienia, nakręcenia filmu. Pokażmy działanie wieloaspektowo, zrywając ze stereotypem tej czynności jako nudnej i kojarzącej się ze szkolną dyscypliną.
Nikt nie traci, wszyscy zyskują
Oprócz bakcyla czytelniczego uczniowie i uczennice biorący udział w akcji „Czytam sobie. Pierwsza klasa!”, otrzymają książki z serii, plany lekcji, naklejki, dyplomy.
Nauczyciele przyczynią się do aktywnego promowania czytelnictwa nie tylko w swojej klasie, ale także w całej szkole. Wzmacniając nawyk czytania, unikną problemów i trudności w nauce u swoich uczniów, rozwiną empatię, wyobraźnię i kreatywność, a także ducha współpracy.
Udział w projekcie może być elementem rozwoju zawodowego, a dostęp do gotowych pomocy i materiałów, które zapewniamy zaoszczędzi im czasu na przygotowania.
Rodzice, którzy aktywnie będą wspierać i kibicować klasie uczestniczącej w projekcie, będą mieli przyjemność obserwować sukcesy szkolne swojego dziecka – ciekawość, otwartość, bogate słownictwo, empatię. Z czasem docenią też chwilę dla siebie, gdy będą mieli w domu mola książkowego.
Anita Nogal, Koordynatorka programu Nauczyciel/ka I klasa
Centrum Edukacji Obywatelskiej
