Rozwój samodzielności dziecka to kolejne ważne zadanie dla rodziców. Mamy jednak dobrą wiadomość! W tym przypadku najważniejsze jest pozwolenie na samodzielność. Poniżej przedstawiamy wskazówki, jak nauczyć dziecko odpowiedzialności poprzez codzienne aktywności.
1. Na dobry początek nauka odpowiedzialności
Jak nauczyć dziecko odpowiedzialności? Wytłumacz mu obrazowo i konkretnie, na czym taka postawa polega i dlaczego jest tak ważna w życiu. Nie od dziś wiadomo, że książki potrafią doskonale objaśniać rzeczywistość, która nas otacza. Idealną lekturą na temat odpowiedzialności będzie opowieść, która przedstawi współpracę wielu osób przy organizacji jednego wydarzenia.
O współpracy i odpowiedzialności opowiada książka „Letni koncert” z serii „Czytam sobie”. To świetna propozycja do samodzielnego czytania dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Owady organizują koncert na polanie, a każdy z nich odpowiada za inną sprawę. Ta historia świetnie pokazuje, jak ważne podczas pracy w grupie jest rzetelne wykonanie powierzonych obowiązków i przewidywanie skutków swoich działań. Na bazie tej książki wymyślcie z dzieckiem projekt, który mógłby zrobić z kolegami. Następnie rozpiszcie krok po kroku, co jest potrzebne do jego realizacji.
2. Samodzielność dziecka kształtuje się poprzez praktykę
Pozwól dziecku podejmować decyzje. Oczywiście nie chodzi tu o wybór przedszkola czy lekarza specjalisty, ale o codzienne drobne decyzje, które pozwolą rozwijać u dziecka poczucie odpowiedzialności. Zacznijcie np. od wyboru ubrania na dany dzień. Dobrym pomysłem jest też skomponowanie przez pociechę posiłku z produktów, które macie w lodówce lub tych, które zaproponujesz. Jeśli dziecko jest starsze, pozwól mu samodzielnie zaplanować swój dzień – niech wybierze, co spakuje do szkoły, co zje na drugie śniadanie, jaką książkę przeczyta wieczorem lub o której położy się spać.
Pomysł na dodatkową aktywność: Podsuń dziecku książkę „Akiko i Helenka. Rewizyta” o przyjaźni dwóch dziewczynek wywodzących się z różnych kultur. Tym razem to Helenka wybiera się w odwiedziny do Akiko i sama decyduje o swym (bardzo oryginalnym) stroju na tę wizytę oraz prezencie dla przyjaciółki. Po lekturze książki stwórz z dzieckiem listę 5 rzeczy, o których może decydować bez pytania rodziców o zdanie.
3. Rozwój samodzielności dziecka a domowe obowiązki
Rozwój samodzielności dziecka można połączyć z nauką domowych obowiązków. W artykule „Wprowadzenie dzieci w domowe obowiązki” Anna Marszałek, autorka podcastu „Więcej niż edukacja” twierdzi, że najlepiej od najmłodszych lat zachęcać dzieci do uczestnictwa w codziennych pracach, a ze starszakami usiąść i rozdzielić obowiązki. Przekazanie im odpowiedzialności za różne domowe prace, pomoże w zarządzaniu czasem i wyznaczaniu celów w przyszłości.
Autorka proponuje też stworzyć listę czynności, za które dzieci w wieku wczesnoszkolnym mogą być odpowiedzialne na co dzień, np. składanie prania, ładowanie i opróżnianie zmywarki, nakrywanie do stołu, segregowanie śmieci, rozpakowywanie zakupów, przygotowywanie prostych posiłków. Takie domowe obowiązki są dla dziecka doskonałym treningiem samodzielności.
To też Cię zainteresuje: Nigdy się nie poddawaj, czyli jak ćwiczyć wytrwałość u dziecka?
4. Od samodzielności do odpowiedzialności za innych
Samodzielności należy uczyć stopniowo – z czasem powierzaj dziecku coraz bardziej odpowiedzialne zadania. W ten sposób nie tylko wykształcisz w nim dobre nawyki, ale wzmocnisz pewność siebie i wiarę we własne możliwości. Jeśli pociecha jest nieco starsza, zachęć ją do uczestnictwa np. w wolontariacie. To element budowania samodzielności, ale także odpowiedzialności społecznej, która zaangażuje dziecko oraz uwrażliwi je na krzywdę wobec innych ludzi, zwierząt i całej planety.
Pomysł na dodatkową aktywność: Twoje dziecko chce opiekować się zwierzęciem? Podsuń mu książkę „Nelka i piesek Fafik”, a następnie porozmawiajcie na temat odpowiedzialności za pupila. Wypiszcie cechy odpowiedzialnego opiekuna i narysujcie go według schematu związanego z częściami ciała np. uszy – wyczulone na każdą prośbę pupila, ręce – zawsze chętne do zabawy, nogi – gotowe do biegu, gdy zwierzę jest w tarapatach.
5. Nie kontroluj przesadnie szkolnych aktywności dziecka
Od czasu do czasu sprawdzaj zeszyty, pytaj o zadanie domowe, ale niech dziecko zrobi je samodzielnie. Nic się nie stanie, jeśli raz na jakiś czas zdarzy mu się nieprzygotowanie lub czegoś zapomni. Będzie to dla niego nauczka i wskazówka, jak postąpić następnym razem.
6. Pokaż, jak skutecznie oszczędzać i wydawać pieniądze
Wbrew pozorom samodzielność finansowa to istotny temat w wychowaniu. Dzięki takiej edukacji, w przyszłości Twoje dzieci będą przygotowane do podejmowania mądrych decyzji.
Pomysł na dodatkową aktywność: Chcesz nauczyć Twoje dziecko przedsiębiorczości? Podsuń mu książkę „Otwieramy sklepik” o trzech zaradnych przyjaciółkach: Eli, Heli i Meli. Po lekturze stwórz z dzieckiem jego pierwszy biznesplan. Następnie spróbujcie go zrealizować.
7. Naucz, jak radzić sobie na co dzień
Aby nauczyć dziecko samodzielności, pokaż mu, jak zachowywać się w codziennych sytuacjach: w sklepie, na przejściu dla pieszych, podczas przejażdżki rowerowej. Po jakimś czasie pozwól dziecku np. na samodzielne zakupy w pobliskim sklepiku.
8. Pozwalaj na nocowanie u kolegów i wyjazdy na kolonie
Dzięki temu podpatrzy inne style wychowania, będzie musiało poradzić sobie np. w wieczornych aktywnościach bez udziału rodziców. To wzmocni jego pewność siebie i pokaże, jak pięknie się różnimy.
9. Akceptuj błędy dziecka
Nie chroń je za wszelką ceną. Pozwól dziecku na błędy i naucz, że życie to ciągłe wzloty i upadki. Nie oceniaj za porażki, towarzysz w trudnych sytuacjach, naucz wyciągać wnioski z niepowodzeń.
Przeczytaj również: Rozmowy o uczuciach – sposoby na rozwijanie wdzięczności u dzieci
10. Dawaj dobry przykład
By wychować odpowiedzialne dziecko, sam musisz świecić przykładem. Pamiętaj, że młodzi ludzie podpatrują dorosłych w każdej sytuacji i dzięki temu dużo się uczą. Konsekwentnie przestrzegaj zasad dotyczących samodzielności, które uczysz dziecko. Wykazuj się inicjatywą i kreatywnością.
Jak nauczyć dziecko samodzielności? Nie wyręczaj je i akceptuj to, że niektóre czynności może wykonywać dłużej lub mniej starannie niż dorosły. Co więcej, zadbaj o pozytywną komunikację. Mów: potrafisz się tego nauczyć lub po prostu: spróbuj, dasz radę. Słowa mają moc!
Źródło:
A. Marszałek, Wprowadzenie dzieci w domowe obowiązki, „Kreda” nr 4/2022, s. 24-26.